Instructional Design (ID): Sơ lược về thiết kế giảng dạy

Giới thiệu các mô hình Thiết kế giảng dạy phổ biến

Cũng như tâm lý học, quá trình phát triển của lý thuyết Instructional Design đã dẫn tới sự ra đời của rất nhiều mô hình khác nhau – được sử dụng làm nền tảng xác định các hoạt động chính cần thực hiện trong các dự án eLearning.

Ngoài công thức ADDIE đã đề cập phía trên, các mô hình Instructional Design phổ biến khác có thể kể đến như:

• Mô hình SAM (Successive Approximation Model) của Michael Allen.
• Thang đo Bloom (Bloom’s Taxonomy).
• Lý thuyết đào tạo cho người trưởng thành (Adult Learning Theory).
• Mô hình 9 bước hướng dẫn (9 Events of Instruction) của Robert Gagne.
• Mô hình đánh giá Kirkpatrick (Kirkpatrick’s Evaluation).
• Sơ đồ chiến lược (Action Mapping) của Cathy Moore.
• Nguyên tắc Mayer (Mayer’s Principles).
• v.v…

Mỗi mô hình đều có ưu – nhược điểm riêng. Ở phương diện trainer, bạn sẽ cần đánh giá phương pháp tiếp cận nào phù hợp nhất với bản thân, tổ chức và đối tượng học viên.

Trong phạm vi bài viết này, chúng ta sẽ cùng điểm qua một số mô hình Instructional Design phổ biến.

1. Nguyên tắc đào tạo của Merrill (Merrill’s Principles of Instruction – MPI)

MPI được ghi nhận là một trong những nguyên tắc giảng dạy đầu tiên – lấy trọng tâm là đào sâu kiến thức tối đa từ mỗi khóa học. Được đề xuất bởi David Merril vào năm 2002, phương pháp này tích hợp 5 nguyên tắc học tập, bao gồm:

• Lấy bài tập thực hành làm trọng tâm (Task-centered).
• Kích hoạt (Activation).
• Thể hiện (Demonstration).
• Ứng dụng (Application).
• Tích hợp (Integration).

2. Mô hình 9 bước hướng dẫn của Gagne

Mô hình Instructional Design của Robert Gagne này tuân theo một quy trình thiết kế giảng dạy có hệ thống – đồng thời vẫn đảm bảo tính linh hoạt, cho phép điều chỉnh tùy theo các tình huống cụ thể trong đào tạo.

Trên thực tế, đây là một trong những mô hình thiết kế giảng dạy được sử dụng nhiều nhất – nhờ sự phù hợp của nó đối với đào tạo trực tuyến.

Phương pháp hướng dẫn của Gagne có 9 bước chính như sau:

• Thu hút sự chú ý của học viên – thông qua những ý tưởng mới lạ hoặc câu hỏi kích thích tư duy.
• Thiết lập mục tiêu và tiêu chí đo lường hiệu quả học tập.
• Ôn lại kiến thức hiện có trước khi giới thiệu kiến thức mới.
• Trình bày nội dung theo từng phần dễ hiểu.
• Hướng dẫn học viên qua các ví dụ, nghiên cứu điển hình (case study) và các hỗ trợ khác.
• Thu hút học viên tham gia các hoạt động nhằm ôn lại, vận dụng và đánh giá kiến thức đã học.
• Củng cố kiến thức thông qua phản hồi.
• Kiểm tra kiến thức của học viên dựa trên bộ tiêu chí đã thiết lập.
• Ứng dụng các chiến lược duy trì nội dung (bản đồ khái niệm, diễn đạt lại, tóm tắt, hỗ trợ công việc, v.v…)

3. Thang đo Bloom

Năm 1956, Benjamin Bloom đã đề ra một hệ thống mô tả và phân loại 6 cấp độ học tập – nhận thức khác nhau. Thang đo của Bloom bắt đầu từ các bước học tập thấp hơn (Knowledge -Kiến thức và Remembering – Ghi nhớ) trước khi đi lên các cấp độ hiểu biết sâu hơn (Understanding), phản ánh (Reflection) và ứng dụng (Application) kiến thức để phát triển năng lực giải quyết vấn đề của cá nhân người học.

Dựa trên mô hình này, chuyên gia Instructional Design có thể thiết lập các mục tiêu học tập nhằm thu hút học viên đào sâu kiến thức và khái niệm mới.

4. Lý thuyết học tập dành cho người trưởng thành

Lý thuyết học tập cho người trưởng thành (Adult Learning Theory) đề xuất rằng các đặc điểm cá nhân, bối cảnh và ứng dụng thực tế là những nhân tố chính cấu thành năng lực học tập ở người trưởng thành. Khác với học viên nhỏ tuổi, người học trưởng thành không chỉ có bề dày kinh nghiệm, mà khả năng tư duy của họ cũng lớn hơn. Đổi lại, năng lực vận động-cảm giác của họ lại giảm dần theo tuổi tác.

Lý thuyết Instructional Design này xem xét tất cả các yếu tố kể trên – với trọng tâm là tận dụng kinh nghiệm trong quá khứ của người học để xây dựng cảm giác kiểm soát cá nhân và khả năng áp dụng vào thực tế.

Một số lưu ý đối với công tác Thiết kế giảng dạy

Để trở thành chuyên gia Instructional Design thực thụ, các trainer và chuyên viên phụ trách L&D cần lưu ý một số điểm sau:

1. Quan tâm đến tương tác học viên

Hãy thử hình dung – nếu bạn đưa một nhóm người hâm mộ nhạc jazz đến dự một buổi hòa nhạc của Justin Bieber, liệu họ sẽ vỗ tay tán thưởng hay không?

Tương tự như vậy, một nhà thiết kế giảng dạy giỏi sẽ luôn chịu khó dành thời gian để tìm hiểu đối tượng học viên của họ – để có thể truyền tải các nội dung và hoạt động hấp dẫn nhất.

Ngoài ra, họ cũng cần phải hiểu rõ cách thức hoạt động của bộ nhớ, cách não bộ xử lý thông tin – để từ đó xây dựng chương trình học cho phù hợp. Bằng không, một khóa đào tạo không được thiết kế theo nguyên tắc kể trên sẽ gây không ít khó chịu cho học viên.

2. Chú ý lựa chọn và sắp xếp thứ tự ưu tiên

Chỉ tổ chức nội dung buổi học thôi là chưa đủ. Trong thế giới hiện đại, chúng ta luôn ở trong trạng thái “quá tải” bởi thông tin – email, tin nhắn văn bản, họp hành, mạng Internet, v.v…

Ở cương vị trainer, nếu bạn cố gắng ép buộc học viên làm quá nhiều – mà không xác định được điều gì quan trọng và phù hợp với họ, bạn sẽ làm gia tăng cảm giác áp lục và suy giảm hiệu quả làm việc của họ.

Để làm tốt công tác thiết kế giảng dạy (Instructional Design), bạn sẽ cần phân đích rõ nội dung cần thiết (rất quan trọng để đạt được kết quả học tập), nên biết (thông tin cơ bản quan trọng mà bạn có thể cung cấp dưới dạng tài liệu phát tay) và có thể biết (thông tin tốt mà bạn có thể bỏ qua). Từ đó, bạn sẽ biết trình bày thông tin phù hợp, vào đúng thời điểm và cho đúng đối tượng người học – cũng như “trao quyền” cho học viên quyết định họ muốn học gì và ở đâu.

3. Đào tạo là một môn khoa học, không phải một môn nghệ thuật

Các dự án eLearning luôn phải đảm bảo yếu tố khoa học và bài bản. Chuyên gia thiết kế giảng dạy không chỉ đóng vai trò phổ cập kỹ năng thực tế – mà còn cần cập nhật các nền tảng lý thuyết và mô hình mới nhất, để có thể điều chỉnh nội dung và tối ưu phương pháp truyền tải.

4. Luôn luôn đo lường tiến độ học tập

Một mục tiêu học tập tốt phải đảm bảo yếu tố đo lường được (measurable) và gắn liền với việc cải thiện hiệu suất. Ở cương vị chuyên gia Instructional Design, bạn sẽ cần vận dụng đa dạng phương pháp tiếp cận – để phân tích chính xác những gì người học đã thu nhận được từ chương trình đào tạo của mình.

Nếu không có đề cương, hướng dẫn và đo lường mục tiêu cụ thể, bạn sẽ không thể biết liệu dự án đào tạo của bạn có thành công hay không. Đó là lý do tại sao Thiết kế giảng dạy lại rất quan trọng đối với công tác phát triển nguồn nhân lực – đặc biệt trong bối cảnh nền kinh tế tri thức hiện nay.