Lãnh đạo với lòng trắc ẩn: Sức mạnh chuyển hóa tổ chức trong kỷ nguyên mới

Lãnh đạo với lòng trắc ẩn là gì?

Lãnh đạo với lòng trắc ẩn (compassionate leadership) không phải là tỏ ra “dễ thương”, né tránh các quyết định khó khăn, hay hạ thấp tiêu chuẩn. Đúng hơn, đó là khi nhà lãnh đạo thể hiện phong thái chủ động và can đảm, nỗ lực thấu hiểu những thách thức và vấn đề của nhân viên, đồng thời nỗ lực góp phần giảm bớt những khó khăn ấy. Hành động này xuất phát từ nhận thức rằng, bằng cách đóng góp vào sự phát triển của cá nhân, đó là bạn đang tạo điều kiện cho cả đội ngũ cùng phát triển.

Đặc điểm cốt lõi của nhà lãnh đạo giàu lòng trắc ẩn:

• Sự hiện diện: Họ dành toàn bộ sự chú ý khi tương tác với người khác.
• Tinh thần học hỏi: Mong muốn tìm hiểu quan điểm và trải nghiệm của mọi thành viên.
• Lòng can đảm: Không e ngại phải đối diện với những cuộc đối thoại khó khăn hay giải quyết những tình huống “gai góc”.
• Không phán xét: Lắng nghe và cố gắng thấu hiểu, không vội vàng phán xét.
• Trao quyền: Tập trung giúp đỡ người khác tìm ra giải pháp của riêng họ và phát triển năng lực bản thân.

Phân biệt Sympathy (Cảm thông), Empathy (Thấu cảm) và Compassion (Lòng trắc ẩn) trong lãnh đạo

Về cơ bản, chúng ta cần phân biệt điểm khác biệt chính giữa ba khái niệm kể trên:

• Sympathy (Cảm thông): Hình thức kết nối ở cấp độ thấp nhất. Đó là khi trong ta xuất hiện cảm xúc thương cảm dành cho ai đó.

Ví dụ: “Tôi rất tiếc vì bạn đang gặp khó khăn với dự án đó.”

• Empathy (Thấu cảm): Sự kết nối ở cấp độ sâu sắc hơn, thể hiện ở việc nỗ lực cảm nhận trạng thái cảm xúc của đối phương đứng từ góc nhìn của họ.

Ví dụ: “Tôi có thể cảm nhận được bạn đang căng thẳng và thất vọng ra sao về dự án này.”

• Compassion (Lòng trắc ẩn): Ở cấp độ này, sự thấu cảm được chuyển hóa thành hành động/ mong muốn giúp đỡ cụ thể.

Ví dụ: “Tôi rất hiểu tình trạng của bạn. Tôi có thể làm gì để hỗ trợ bạn vượt qua khó khăn này đây?”

Tấm gương lãnh đạo nhân ái

Tuy thuật ngữ này mới trở nên phổ biến thời gian gần đây, các nguyên tắc của lãnh đạo từ bi thực tế vẫn luôn trường tồn từ trước đến giờ. Sự phổ biến của triết lý lãnh đạo này trong môi trường hiện đại chịu ảnh hưởng sâu sắc bởi những người tiên phong thực hành chánh niệm như Jon Kabat-Zinn. Tuy nhiên, triết lý này đã được thực hành bởi rất nhiều nhân vật có ảnh hưởng trong lịch sử (vd: Nelson Mandela, Mẹ Teresa, Mahatma Gandhi, và Martin Luther King Jr.) – những mẫu gương điển hình về lãnh đạo bằng sự thấu hiểu, lòng vị tha và nỗ lực vì hạnh phúc chung.

Tầm quan trọng của lãnh đạo từ bi

Lòng trắc ẩn không chỉ là một đức tính xã hội đáng ngưỡng mộ; chính nó đóng vai trò quan trọng giúp nuôi dưỡng văn hóa tổ chức lành mạnh, giữ chân nhân tài và đảm bảo hiệu suất bền vững.

Ngày nay, môi trường làm việc đang phải đối mặt với một cuộc khủng hoảng chưa từng có. Theo báo cáo của Gallup, căng thẳng của người lao động trên toàn thế giới vẫn ở mức cao kỷ lục. Tình trạng kiệt sức mãn tính là nguyên nhân chính gây suy giảm năng suất, tỷ lệ vắng mặt và nghỉ việc gia tăng. Phong cách lãnh đạo với lòng trắc ẩn mang đến “liều thuốc giải độc” hữu hiệu – góp phần kiến tạo một môi trường nơi mọi thành viên cảm thấy được nhìn nhận, lắng nghe và hỗ trợ; đây chính là bước đệm quan trọng giúp kiểm soát vấn đề áp lực tại nơi làm việc.

• Giữ chân nhân viên: Nghiên cứu đã chỉ ra rằng những nhà lãnh đạo thể hiện lòng trắc ẩn nhìn chung ghi nhận tỷ lệ nghỉ việc trong nhóm thấp hơn đáng kể.
• Khuyến khích tinh thần hợp tác: Lòng trắc ẩn là nền tảng của an toàn tâm lý. Như đã được chứng minh qua Dự án Aristotle của Google, đây chính là yếu tố then chốt làm nền cho sự phát triển của các đội nhóm hiệu suất cao.
• Cải thiện hiệu suất và chất lượng dịch vụ: Nghiên cứu của Dịch vụ Y tế Quốc gia Vương quốc Anh (NHS) đã kết luận rằng, lãnh đạo nhân ái có mối tương quan trực tiếp với sự cải thiện về chất lượng dịch vụ và mức độ gắn kết nhân viên.

4 trụ cột của phong cách lãnh đạo nhân ái

1. Chú tâm hiện diện (Attend)

Bằng cách dành cho đối phương sự chú ý trọn vẹn, không bị xao lãng, đó là bạn đang khiến họ cảm thấy thực sự được nhìn nhận, lắng nghe và trân trọng.

2. Lắng nghe để thấu hiểu (Understand)

Khía cạnh nhận thức của lòng trắc ẩn. Đó là khi bạn chủ động lắng nghe để nắm bắt hoàn cảnh, suy nghĩ và cảm xúc của đối phương mà không vội vàng phán xét hay đưa ra giải pháp.

3. Đồng cảm để kết nối (Empathize)

Sau khi đã thấu hiểu, bước tiếp theo là kết nối và thừa nhận cảm xúc của đối phương. Đôi khi, bạn chỉ cần nói một câu rất đơn giản như: “Tôi hiểu tại sao lúc này bạn lại cảm thấy áp lực đến vậy,” cũng đã đủ để động viên tinh thần cho người khác.

4. Hành động trợ giúp (Help)

Cuối cùng, điều quan trọng là chuyển hóa lòng trắc ẩn thành hành động hỗ trợ cụ thể. Tuy nhiên, điều đó không có nghĩa là “lao vào” giải quyết vấn đề hộ đối phương trong mọi hoàn cảnh. Nếu có thể, hãy bắt đầu bằng cách đặt câu hỏi: “Tôi có thể giúp gì cho bạn vào lúc này?”

Đọc thêm: Lãnh đạo phục vụ – ‘Tinh hoa’ của triết lý quản trị

Cách áp dụng & thực hành phong cách lãnh đạo từ bi

• Bắt đầu bằng lòng tự trắc ẩn: Bạn không thể rót nước từ một chiếc cốc rỗng. Do đó, hãy đối xử với bản thân bằng sự tử tế và thấu hiểu, y như cách bạn sẽ hành động với một đồng nghiệp đáng tin cậy.
• Thực hành thói quen lắng nghe sâu: Trong mọi cuộc trò chuyện, hãy luôn đặt mục tiêu lắng nghe nhiều hơn nói.
• Đặt câu hỏi gợi mở: Nếu có thể, đừng ngại trao đổi với đồng nghiệp/ cấp dưới vượt ra ngoài các vấn đề công việc.
• Hành động hỗ trợ và giữ lời: Lời nói cảm thông chỉ có ý nghĩa khi được hậu thuẫn bởi hành động thiết thực.

Đọc thêm: Tố chất lãnh đạo – 10 giá trị cốt lõi để thành công

Lãnh đạo từ bi: Cân bằng giữa quan tâm và trách nhiệm

Sự khôn ngoan đóng vai trò rất quan trọng khi thực hành phong cách lãnh đạo trắc ẩn – nói cách khác, bạn phải hỗ trợ theo cách không chỉ quan tâm đến cá nhân tại thời điểm đó, mà còn góp phần vào sự phát triển lâu dài của họ, duy trì các tiêu chuẩn và phục vụ lợi ích chung cho đội nhóm.

Lấy ví dụ, nhân viên A đang gặp tình trạng quá tải trong công việc. Trong tình huống đó, có hai khả năng xảy ra như sau:

• Lòng trắc ẩn thiếu khôn ngoan: “Đừng lo, B còn rảnh; tôi sẽ giao hai nhiệm vụ khó khăn đó cho B.” -> Hướng giải quyết này tạm thời giúp A giải tỏa áp lực, nhưng lại tước đi cơ hội học hỏi của họ, trong khi lại gây quá tải cho B và không giải quyết được nguyên nhân sâu xa của vấn đề.
• Lòng trắc ẩn khôn ngoan: “Tôi thấy anh/chị đang bị quá tải, và tôi muốn hỗ trợ. Chúng ta hãy cùng xem xét lại các đầu việc để xác định thứ tự ưu tiên. Tôi sẽ giúp anh/chị phân công lại mọi thứ. Nếu có thể, ngày mai ta hãy dành 30 phút để cùng nhau xây dựng một hệ thống quản lý thời gian hiệu quả hơn. Tôi tin anh/chị có thể xử lý được việc này.” -> Cách tiếp cận này vừa thể hiện thái độ đồng cảm, vừa cung cấp sự hỗ trợ thiết thực, đồng thời duy trì tiêu chuẩn hiệu suất và đầu tư vào sự phát triển lâu dài của nhân viên A.

Trở thành nhà lãnh đạo tử tế là điều quan trọng. Nhưng tập trung thực thi và làm những việc khó cũng quan trọng không kém.

Rasmus Hougaard

Xây dựng văn hóa nhân ái trong tổ chức

• Lãnh đạo cấp cao làm gương: Văn hóa chỉ có thể xây dựng từ trên xuống. Vì lý do này, các lãnh đạo cấp cao phải thực hành nêu gương trắc ẩn một cách rõ ràng và nhất quán.
• Tích hợp lòng trắc ẩn vào hệ thống quản lý nhân tài: Đưa lòng nhân ái trở thành năng lực cốt lõi trong khuôn khổ đánh giá và phát triển lãnh đạo.
• Thiết lập hệ thống hỗ trợ: Đầu tư vào các Chương trình Hỗ trợ Nhân viên (EAP) chất lượng, áp dụng chính sách làm việc linh hoạt, cũng như tổ chức đào tạo cho cấp quản lý về cách nhận biết các dấu hiệu kiệt sức.

Đọc thêm: Văn hóa coaching – Bí quyết phát triển doanh nghiệp

Danh ngôn về lãnh đạo với lòng trắc ẩn

Bạn đọc quan tâm có thể xem qua tuyển tập danh ngôn về lãnh đạo tại đây!

Thực hành chánh niệm bao hàm tình yêu thương và yêu cuộc sống. Khi bạn vun trồng tình yêu thương này, nó sẽ mang lại cho bạn sự sáng suốt và lòng trắc ẩn, và hành động của bạn sẽ thuận theo sự dẫn dắt đó.

Jon Kabat-Zinn

Lãnh đạo từ bi không phải là một lựa chọn dễ dàng – song chính nó là năng lực cốt lõi sẽ mang lại kết quả thực sự.

Michael West

Cốt lõi của lãnh đạo không phải là nắm quyền điều hành, mà là chăm sóc những người thuộc quyền trách nhiệm của bạn.

Simon Sinek

Mọi người sẽ không quan tâm bạn biết bao nhiêu cho đến khi họ biết bạn quan tâm đến mức nào.

Theodore Roosevelt

Kính Thiên Ái Nhân. (Kính trọng trời đất, yêu thương con người)

Kazuo Inamori – Triết lý quản trị của Kyocera

Sách về lãnh đạo với lòng trắc ẩn

• Compassionate Leadership: How to Do Hard Things in a Human Way – Rasmus Hougaard & Jacqueline Carter.
• The Mindful Leader – Michael Bunting.
• Dare to Lead – Brené Brown.
• The Art of Compassionate Business – Bruno R. Cignacco.
• Leading with Dignity – Donna Hicks.
• The Mind of the Leader – Rasmus Hougaard & Jacqueline Carter.

Có thể bạn quan tâm:

• Facilitation là gì? Bí quyết trở thành Facilitator
• Xây dựng văn hóa doanh nghiệp lành mạnh thế nào?
• Lãnh đạo thích ứng: Bí quyết phát triển thời khủng hoảng

Tham khảo

Compassionate Leadership: Beyond Simply ‘Being Nice’. https://itdworld.com/blog/leadership/compassionate-leadership/.