Thích thể hiện: Thói xấu ngăn cản ta vươn đến thành công

Thích thể hiện là gì?

Thích thể hiện hay thói ra vẻ ta đây là một biến thể khác của tính hiếu thắng. Ai trong chúng ta cũng có xu hướng mong được “tán dương” và công nhận bởi những người xung quanh. Ta muốn thể hiện cho đối phương biết rằng ít nhất mình cũng tương xứng về trình độ – nếu không muốn nói là trên họ một bậc. Ta muốn bản thân phải là người thông minh nhất trong đội nhóm.

Nhiều khi – rất vô tình – chúng ta vẫn hay phạm phải tật xấu này, cả trong công việc lẫn cuộc sống hằng ngày. Mỗi khi ai đó đưa ra lời khuyên, hoặc trình bày một điều bạn đã được nghe qua/ không muốn nghe lại, phản ứng của chúng ta thường sẽ là đáp lại rằng:

“Tôi biết rồi.”

“Có người đã nói với tôi điều đó rồi.”

“Tôi chẳng thấy cái đó có gì quan trọng.”

v.v…

Vấn đề ở đây không phải là bạn đang khoe khoang kiến thức bản thân – mà là bạn đang xúc phạm đối phương.

Những gì bạn muốn nói (hoặc ít nhất, người khác sẽ cảm nhận về bạn) có nghĩa là:

“Bạn không cần phải lãng phí thời gian của tôi với thông tin đó. Bạn nghĩ rằng đó là một điều gì hay ho mà tôi chưa từng nghe thấy trước đây. Nhưng tôi đồng ý với bạn và hiểu những gì bạn đang nói. Bạn đánh giá sai tôi rồi, một người luôn khôn ngoan và đáng yêu, một người không cần phải nghe những gì bạn đang nói ngay bây giờ. Tôi không phải là người như vậy. Bạn lầm rồi. Bạn không biết tôi thông minh như thế nào đâu.”

Hãy tưởng tượng, nếu ai đó nói tất cả những điều đó vào mặt bạn. Bạn sẽ nghĩ gì về họ?

Tương tự, những gì mọi người cảm nhận khi bạn nói những câu đại loại như: “Tôi biết rồi” cũng giống hệt như vậy.

Trong trường hợp này, tốt hơn hết là bạn hãy giữ im lặng và lắng nghe họ.

Tác hại của tâm lý thích thể hiện

Một điều nghịch lý là việc thể hiện ra cho người khác thấy bản thân tài giỏi như thế nào lại hiếm khi dẫn tới kết quả ta mong muốn. Trong tác phẩm “What got you here won’t get you there”, chuyên gia coaching Marshall Goldsmith kể lại một tình huống như sau.

Một ứng viên cho vị trí trợ lý nghiên cứu tham gia phỏng vấn với một giáo sư tâm lý học. Vị giáo sư này đang viết một cuốn sách về chủ đề thiên tài và sự sáng tạo.

Sau một lúc phỏng vấn, chủ đề của cuộc trao đổi dần chuyển sang những thiên tài vĩ đại – cụ thể là nhạc sĩ Mozart. Vị giáo sư khoe rằng ông đã đọc tất cả những gì có thể tìm thấy về Mozart. Đây là ví dụ điển hình của những người có thiên hướng học thuật – họ cực kỳ tự hào về kiến thức của mình, cũng như không bao giờ từ bỏ cơ hội nào để cho thế giới biết họ thông minh như thế nào.

Nhưng vị giáo sư trong câu chuyện này đã tiến một bước xa hơn. Để chứng minh kiến thức sâu rộng của mình, ông đã thách đối phương đặt một câu hỏi bất kỳ về Mozart.

Người ứng viên trầm ngâm, hơi ngạc nhiên trước “bước ngoặt” kỳ lạ này. Tình cờ thay, nhạc cổ điển và opera cũng đồng thời là niềm đam mê lớn của anh. Anh ta biết về Mozart nhiều hơn hầu hết những người xung quanh.

“Cứ việc hỏi”, vị giáo sư nói, “Đừng ngại. Tôi có thể trả lời được.”

Một lần nữa, người ứng viên không trả lời, trong khi vẫn tiếp tục suy nghĩ về việc nên hỏi câu gì. Mozart sinh ra ở đâu? Ông đã qua đời khi nào? Tên chị gái của ông ấy là gì? (Không được, tất cả đều đơn giản quá)

“Đừng làm tôi thất vọng,” vị giáo sư nhấn mạnh. “Tất nhiên, trừ khi anh không đủ hiểu biết để đặt câu hỏi.”

Câu nói đó giống như một “cái tát” vào mặt người ứng viên.

“Được rồi,” anh đáp lại, “Vậy ngài hãy thử kể tên 13 vở opera của Mozart được không?”

Đối với một người tự xưng là fan cuồng của Mozart, việc kể ra 13 vở opera (Mozart đã sáng tác ít nhất 20 tác phẩm trở lên) hẳn chỉ cần một tích tắc – giống như yêu cầu một nhà sử học Hoa Kỳ nêu tên các vị phó tổng thống từ trước tới nay.

Bất ngờ thay, vị giáo sư chỉ có thể nêu tên 9 vở.

Người ứng viên cảm thấy vừa ngượng ngùng, vừa đắc thắng. Có một người thông minh trong phòng, nhưng anh ta lại không phải là người khoe khoang về hiểu biết của mình.

Về phía vị giáo sư, ông ấy không những không cảm thấy bị bẽ mặt, mà còn đề nghị nhận người ứng viên cho công việc đang tuyển ngay lập tức.

Và điều gì xảy ra sau đó?

Người ứng viên đã từ chối đề nghị của đối phương.

Sự thông minh khiến bạn trở nên nổi bật. Ngược lại, thể hiện bản thân là người hiểu biết lại làm lu mờ chính bạn.

Ý thức về thói quen thích thể hiện mình

Bước đầu tiên để giảm bớt tâm lý ra vẻ ta đây, đó là ta phải có nhận thức về hành vi của bản thân.

Hãy thử hình dung – trợ lý của bạn đi vào văn phòng với một tài liệu cần phải xử lý ngay lập tức. Thế nhưng, anh ta không biết rằng bạn đã được một đồng nghiệp khác cảnh báo về tình huống này mới vài phút trước đó.

Trong trường hợp này, bạn sẽ phản ứng như thế nào?

Bạn có cảm ơn người trợ lý của mình, mà không cần nhắc đến việc vấn đề đã được giải quyết rồi không? Hay bạn sẽ tìm cách nào đó để cho anh ta biết rằng, bạn đã nắm thông tin này từ trước rồi?

Khoảnh khắc có vẻ như rất bình thường này lại là một phép thử rất mạnh mẽ – cho thấy chúng ta dễ phạm phải thói thích thể hiện bản thân, ra vẻ ta đây với người đối diện như thế nào.

Đáp lại bằng một lời cảm ơn là phản ứng phù hợp nhất. Tuy nhiên, nếu chọn hành động giống như hầu hết mọi người, bạn sẽ không để mọi sự diễn ra dễ dàng như vậy. Thay vào đó, bạn sẽ tìm cách để thông báo rằng bạn đã đi trước trợ lý của mình một bước – từ đơn giản như “Tôi biết cái đó rồi” đến bác bỏ “Tại sao anh lại làm phiền tôi chỉ bởi một việc như này?”

Dù bạn hành động thế nào đi nữa, việc gây tổn thương cho đối phương là điều khó tránh khỏi.

Những gì bạn ngụ ý với trợ lý của mình là – anh ta đang làm lãng phí thời gian của bạn. Rằng anh ta đã sai lầm khi cho rằng bạn là người có tác phong làm việc kém cỏi. Rằng anh ta không biết bạn “thông minh” đến mức nào.

Đọc thêm: Không biết nói lời cảm ơn – Vì sao chúng ta ít thể hiện lòng biết ơn?