Không biết nói lời xin lỗi: Hậu quả khi từ chối nhận sai lầm

Thế nào là người không biết nói lời xin lỗi?

Tất cả chúng ta hẳn đều đã từng gặp những người dường như không bao giờ biết thừa nhận những việc làm sai trái/ hành động gây tổn thương của họ đối với người khác. Thái độ miễn cưỡng nhận sai lầm/chịu trách nhiệm là nguyên nhân lớn khiến họ luôn căng thẳng trong các mối quan hệ cá nhân, cản trở sự phát triển cá nhân của họ.

Hành vi từ chối xin lỗi được thể hiện theo nhiều cách khác nhau như:

• Chối bỏ trách nhiệm: Những người mắc phải thói quen xấu này thường kiên quyết phủ nhận bất kỳ hành vi sai trái nào của họ – ngay cả khi được đưa ra bằng chứng rõ ràng, xác thực những gì họ đã làm.
• Đổ lỗi cho hoàn cảnh: Thay vì thừa nhận hành động của mình, họ thường thích đổ lỗi cho người khác hoặc các yếu tố bên ngoài – như một cách để trốn trách nhiệm cá nhân/ tránh phải đối mặt với hậu quả do những việc họ đã làm.
• Chống chế và bao biện: Bị ám ảnh bởi cái tôi “dễ vỡ”/ nhận thức bản thân mờ nhạt, họ cố gắng tìm cách hợp lý hóa hành động gây tổn thương của mình – thay vì thừa nhận tác động của chúng đến người khác – bằng cách đưa ra những lý do biện minh như: bị căng thẳng, mệt mỏi hoặc bị khiêu khích, v.v…
• Nói giảm nói tránh: Họ xem nhẹ hậu quả của hành động đã làm – một số thậm chí có thể quy trách nhiệm cho đối phương, cho rằng người khác phản ứng thái quá, quá nhạy cảm hoặc phóng đại vấn đề.
• Tránh nhìn nhật sự thật: Khi phải đối mặt với những gì đã làm hoặc được yêu cầu xin lỗi, họ thường tìm cách thay đổi chủ đề hoặc “đánh trống lảng”, thay vì chấp nhận đối thoại về những việc khó chịu đã làm.
• Chỉ trích cảm xúc/ quan điểm của người khác: Thay vì thể hiện tinh thần đồng cảm và thấu hiểu, một số có thể công kích hoặc chỉ trích cảm xúc, quan điểm hoặc hành động của người khác.
• Xin lỗi cho qua: Thái độ không biết nhận lỗi còn thể hiện qua những cách nói thiếu thành tín như “Tôi rất lấy làm tiếc vì bạn cảm thấy như vậy” hoặc “Tôi xin lỗi nếu đã xúc phạm bạn” – làm như vậy, họ chuyển hướng trách nhiệm sang cảm xúc của đối phương, hơn là tập trung khắc phục hậu quả do hành động của chính họ.
• Mong đợi được “xí xóa”: Những người này có thể mong đợi người khác tha thứ cho họ mà không bày tỏ sự hối tiếc thực sự – hoặc thể hiện bất kỳ ý định thay đổi nào.
• Ôm hận: Những người từ chối xin lỗi có thể thể hiện thái độ ác cảm với đối phương vì đã không chấp nhận việc họ không xin lỗi, khiến xung đột kéo dài và cản trở việc hòa giải.
• Phớt lờ vấn đề: Họ giả vờ như không có gì xảy ra – hoặc mọi thứ đều ổn mà không cần bàn luận hay giải quyết xung đột.

Sau đây là một số câu cửa miệng thường gặp ở những người không biết nói lời xin lỗi:

• “Tôi đúng chứ đâu có sai.” Phản ứng này cho thấy thái độ ngoan cố, từ chối thừa nhận hành vi sai trái, vì tin rằng điều mình làm là chính đáng và không có lý do gì để xin lỗi.
• “Tôi xin lỗi nếu bạn cảm thấy bị xúc phạm, nhưng tôi không cố ý.” Đây là ví dụ về lời xin lỗi nửa vời, khi ta không thực sự thừa nhận tổn thương đã gây ra. Ta gián tiếp chấp nhận cảm xúc của người khác – nhưng không thừa nhận trách nhiệm về hành động đã làm.
• “Tôi rất lấy làm tiếc, nhưng bạn nhạy cảm quá.” Một câu trả lời như vậy thực tế đang đổ lỗi cho người khác vì đã bị xúc phạm – nó ngụ ý rằng vấn đề nằm ở phản ứng thái quá của cá nhân, hơn là hành động gây tổn thương thực tế.
• “Tôi đang là chính mình.” Đây là biểu hiện của thái độ kiên quyết từ chối thay đổi hành vi có hại, lấy lý do rằng hành động của họ xuất phát từ đặc tính cố hữu trong tính cách của họ – và do đó, họ không cảm thấy cần phải xin lỗi vì đã hành xử như vậy.

Vì sao nhiều người không biết nói lời xin lỗi?

Lý do đằng sau hành vi miễn cưỡng xin lỗi là rất phức tạp và đa dạng – xuất phát từ nhiều yếu tố như: tính cách, hoàn cảnh cụ thể, động cơ trong các mối quan hệ hằng ngày:

• Thiếu quan tâm: Một số người có mức độ tự ái cao nên thiếu sự đồng cảm – họ xem các mối quan hệ chỉ là phương tiện để đáp ứng nhu cầu của bản thân. Kết quả là, họ thường không đủ quan tâm đến cảm xúc của người khác, để có thể vượt qua cảm giác khó chịu khi phải xin lỗi.
• Lo sợ mất thể diện: Đối với nhiều người trong chúng ta, việc thốt ra lời xin lỗi là mối đe dọa đối với hình ảnh bản thân và cái tôi cá nhân. Tính hiếu thắng khiến ta lo sợ rằng, xin lỗi sẽ dẫn đến cảm giác xấu hổ, làm “lu mờ” sự khác biệt giữa hành động và tính cách của mình. Hệ quả là tự vệ/ tự bào chữa trở thành bản năng của chúng ta khi đối mặt với sai lầm đã phạm.
• Không sẵn sàng sửa đổi: Thể hiện sự hối lỗi là bước đầu tiên để sửa đổi những tổn hại đã gây ra. Thế nhưng, nhiều người trong chúng ta lại thiếu mong muốn hòa giải – hoặc đơn giản là không quan tâm đến hậu quả của hành động của mình đối với người khác.
• Không muốn thừa nhận: Trong nhiều trường hợp, ta có thể thực sự tin rằng bản thân không làm gì sai – và do đó, không có lý do gì để xin lỗi. Đây là xu hướng đặc biệt phổ biến ở những người có quan niệm cứng nhắc về đúng và sai – hoặc nuôi dưỡng tư duy tự cho mình luôn luôn đúng.
• Hoài nghi: Nhiều người có thể không tin tưởng rằng việc xin lỗi sẽ giúp sửa chữa thiệt hại đã gây ra – hoặc liệu lời xin lỗi của họ có được chấp nhận hay không. Trải nghiệm bị từ chối hoặc phản bội trong quá khứ có thể khiến họ “áp đặt” kỳ vọng thấp về triển vọng của các mối quan hệ.
• Sợ bị tổn thương về cảm xúc: Đối với những cá nhân luôn thấy bất an trong lòng, hành động xin lỗi có thể gây ra cảm giác sợ hãi về nguy cơ bị tổn thương cảm xúc. Kết quả là, họ cảm thấy thoải mái hơn với sự xa cách và tức giận, thay vì chấp nhận gần gũi và phụ thuộc vào người khác.
• Khó khăn trong việc bày tỏ sự hối tiếc: Đôi khi, ta có thể thực sự muốn nhận lỗi – nhưng lại gặp khó khăn trong việc bày tỏ sự hối tiếc cách chân thành. Nguyên nhân có thể do thiếu kỹ năng xã hội/ trí tuệ cảm xúc kém/ chưa được tiếp xúc với các phương pháp làm lành lành mạnh.
• Lo ngại bị phán xét: Nỗi sợ bị người khác phán xét là một lý do ngăn cản nhiều người nói lời xin lỗi. Họ lo lắng rằng nhận lỗi sẽ bị coi là dấu hiệu của sự yếu đuối – hoặc của người không có khả năng quản lý cảm xúc hiệu quả.

Ý thức về những động cơ đằng sau hành vi không biết nói lời xin lỗi là bước đầu tiên để từ bỏ thói quen xấu này – nuôi dưỡng các mối quan hệ và tương tác lành mạnh hơn.

Vì sao chúng ta không muốn xin lỗi

Hậu quả của việc không biết nói lời xin lỗi

Hậu quả của việc từ chối xin lỗi không chỉ đơn thuần dừng lại ở lời nói – mà còn ảnh hưởng sâu sắc đến các mối quan hệ, lòng tự trọng và hạnh phúc trong cuộc sống. Khi không chịu đưa ra lời xin lỗi chân thành, chúng ta phải chấp nhận đối mặt với những hệ quả tất yếu như:

• Quan hệ đi xuống: Hành vi không xin lỗi khiến đối phương cảm thấy bạn coi thường, không quan trọng đến họ. Sự xói mòn về niềm tin dẫn đến tình trạng xa cách, ngờ vực và oán giận trong các mối quan hệ cá nhân/ nghề nghiệp của mỗi người.
• Nguy cơ xung đột: Người bị ta làm tổn thương sẽ có xu hướng tìm cơ hội “trả đũa” lại cách này cách kia – theo thời gian, vòng xung đột “ăn miếng trả miếng” này sẽ trở nên ngày càng lớn hơn, kéo dài thái độ tiêu cực và thù địch.
• Thanh danh bị hoen ố: Từ chối xin lỗi là biểu hiện của tính kiêu ngạo, bướng bỉnh và vô cảm – làm thay đổi cách người khác nhìn nhận và tương tác với chúng ta trong các mối quan hệ. Khi không biết nhận sai lầm, chúng ta đồng thời gây tổn hại đến sự tôn trọng, uy tín và vị thế xã hội, cả trong lĩnh vực cá nhân và chuyên nghiệp.
• Suy giảm hạnh phúc: Tình trạng xung đột kéo dài có thể làm gia tăng cảm giác căng thẳng và lo lắng mãn tính, ảnh hưởng đến sức khỏe tâm thần của người liên quan.
• Cản trở sự phát triển cá nhân: Trong công việc, việc bị đánh giá là có hành vi trốn tránh trách nhiệm khi xảy ra sai lầm sẽ khiến bạn đánh mất niềm tin và cơ hội hợp tác với đồng nghiệp xung quanh.
• Đánh mất lòng tự trọng: Khi không biết nói lời xin lỗi, chúng ta tự đặt bản thân vào tình trạng tự mâu thuẫn – là nguyên nhân dẫn tới cảm giác tội lỗi và xấu hổ với chính mình.
• Cơ hội bị bỏ lỡ: Khi từ chối xin lỗi, chúng ta đánh mất cơ hội quý giá để học hỏi từ sai lầm của chính mình và trưởng thành hơn từ đó.