Tính nóng nảy: Sai lầm ‘chết người’ trong quản lý

Tính nóng nảy – Thói quen xấu của người lãnh đạo

Như đã đề cập, sự tức giận có thể tỏ ra là một công cụ hữu ích trong quản lý – qua việc “đánh thức” nhân viên và nhấn mạnh thông điệp quan trọng mà bạn muốn truyền tải (mà đôi khi – vì nhiều lý do – rất cần được nhắc lại). Nhưng với cái giá phải trả là gì?

Thực tế đã chứng minh – tính khí thất thường, thiếu ổn định về cảm xúc không phải là công cụ lãnh đạo đáng tin cậy. Khi tức giận, chúng ta rất dễ rơi vào tình rạng mất kiểm soát – và thật không dễ để làm chủ tình hình khi bản thân đang ở trong trạng thái bất ổn như vậy.

Bạn có thể tự tin rằng mình sẽ kiểm soát được tính nóng nảy của mình – rằng bạn có thể sử dụng những cơn “thịnh nộ tự phát” để thao túng và khích lệ mọi người. Nhưng quả thực, rất khó để dự đoán mọi người sẽ phản ứng thế nào với sự tức giận của bạn.

Trong phần lớn trường hợp, kết quả bạn nhận được sẽ hoàn toàn ngược lại với dự định ban đầu.

Nóng tính mất khôn

Hãy thử hình dung – nếu một nhà quản lý biện minh rằng họ sử dụng sự tức giận để đảm bảo hiệu quả quản lý, vậy thì những nhà lãnh đạo khác thì sao? Những người không cần tỏ ra nóng tính để khiến cấp dưới phải khuất phục.

Nếu không tức giận, làm thế nào những cá nhân điềm tĩnh này có thể đảm bảo sự tuân phục và hoàn thành công việc đề ra?

Có một điều chắc chắn mọi người đều phải công nhận – đó là thái độ tức giận luôn để lại một ấn tượng sâu đậm nơi đối phương. Một khi mọi người nhận định bạn là người tính khí thất thường, bạn sẽ bị “gắn mác” đó suốt đời. Rằng nóng nảy là tất cả những gì mọi người biết về bạn.

Trong sự nghiệp của mình, huấn luyện viên bóng rổ Bob Knight đã giành được ba danh hiệu NCAA tại Đại học Indiana – cũng như là một trong hai huấn luyện viên duy nhất trong lịch sử của trường đạt thành tích 800 chiến thắng trở lên. Về nhiều phương diện, ông được đánh giá nằm trong số những huấn luyện viên vĩ đại nhất mọi thời đại.

Thế nhưng, ông cũng được ghi nhớ về việc thường xuyên tranh cãi với trọng tài – cùng thói quen “ném ghế” khắp sân. Danh tiếng đó thậm chí lấn át hoàn toàn kỷ lục của Knight. Khi mọi người nghĩ về Bob Knight, suy nghĩ đầu tiên của họ là tính khí nóng nảy như núi lửa của ông, chứ không phải bề dày thành tích kể trên.

Điều tương tự cũng đúng tại nơi làm việc. Ai trong chúng ta đều dành một “vị trí đặc biệt” trong tâm trí cho những đồng nghiệp thường xuyên tỏ ra giận dữ. Bất kể họ làm gì, chúng ta đều e ngại họ sẽ nổi nóng. Khi trao đổi với người khác, những lời đầu tiên thốt ra từ miệng mọi người là: “Tôi nghe nói anh ấy rất nóng tính.”

Ấn tượng đó rất khó để xóa mờ. Để có thể thay đổi nhận định của mọi người, bạn có thể cần nhiều tháng – thậm chí nhiều năm – thực hành hành xử điềm tĩnh và tự chủ để rũ bỏ danh tiếng xấu này.

Nguồn cơn nóng giận là từ chính chúng ta

Làm thế nào để bớt nóng giận?

Bước đầu tiên trong quá trình từ bỏ thói quen xấu hay nổi nóng – đó là nhận thức về nguồn gốc sâu xa của tính nóng nảy. Thực tế, rất nhiều lần – sự tức giận không đến từ lỗi của người khác, mà nó xuất phát từ chính mỗi chúng ta.

Có một câu chuyện ngụ ngôn như sau:

Một người nông dân trẻ ướt đẫm mồ hôi đang chèo thuyền ngược dòng sông để đi giao hàng. Đó là một ngày nóng bức – và anh ta muốn đi thật nhanh chóng để về nhà trước khi trời tối.

Khi nhìn về phía trước, anh phát hiện thấy một con thuyền khác đang di chuyển rất nhanh theo hạ lưu – về phía thuyền của mình. Con thuyền này dường như đang cố gắng hết sức để húc vào anh. Anh ta tức giận chèo thuyền sang một bên để tránh đường, nhưng dường như điều đó không giúp ích gì.

Anh ta hét vào mặt con thuyền kia, “Đổi hướng đi, đồ ngốc! Anh sắp húc vào tôi rồi. Sông này đâu có hẹp đâu. Cẩn thận tí chứ!”

Tiếng la hét của anh tỏ ra hoàn toàn vô ích. Con thuyền kia đâm vào thuyền của anh một tiếng uỵch. Anh ta tức giận đứng dậy và hét sang bên kia,

“Đồ ngu! Làm thế nào anh có thể xoay sở để húc vào thuyền của tôi ở giữa dòng sông rộng lớn này? Chuyện gì xảy ra với anh vậy?”

Khi nhìn vào chiếc thuyền kia, anh bỗng nhận ra rằng không có ai trong thuyền cả. Thì ra từ nãy đến giờ, anh đang la hét vào một con thuyền trống không bị đứt dây buộc và đang xuôi theo dòng nước.

Bài học ở đây thật đơn giản. Chẳng có ai ở đầu bên kia cả.

Khi tức giận, chúng ta chỉ đang la hét vào khoảng không.

Tất cả chúng ta đều gặp phải những cá nhân trong đời khiến mình “phát điên”, những người mà ta cực kỳ thấy khó chịu. Bạn có thể đã dành vô khối thời gian để hồi tưởng lại những khoảnh khắc khi họ tỏ ra không công bằng, không đánh giá cao hoặc không quan tâm đến mình. Ngay cả việc nhớ đến người đó cũng làm ta căng thẳng đến không thở nổi.

Rõ ràng – cách hành động tốt nhất để đối phó với những người như thế này, đó là đừng để họ chọc giận mình.

Nổi giận không giúp cải thiện vấn đề – và quả thực, cuộc sống này quá ngắn ngủi để lãng phí thời giờ với những cảm xúc tiêu cực.

Một nhà hiền triết hẳn sẽ nói rằng – người khiến chúng ta tức giận không thể thay đổi chính bản thân anh ta. Nổi giận với họ cũng giống như khi ta nổi cơn thịnh nộ với cái bàn – chỉ vì nó là một cái bàn.

Nếu chúng ta là người đó – sinh ra và lớn lên, trải qua hoàn cảnh giống như họ – không có gì để đảm bảo chúng ta sẽ không hành xử giống như họ.

Im lặng khi giận dữ – Bước đầu kiểm soát tính nóng nảy

Có một phương pháp đơn giản mà hiệu quả để bước đầu kiềm chế sự tức giận – đó là hãy giữ im lặng.

Nếu bạn im lặng, không ai có thể biết bạn thực sự cảm thấy thế nào.

Lẽ đương nhiên, nói thì dễ hơn làm. Bạn phải học cách kìm nén phản ứng bản năng của con người. Nhưng một khi nhận thức lợi ích sâu xa của việc giữ yên lặng – rằng nếu làm vậy, sẽ không có cách nào để bạn biến mình thành trò cười, hoặc đối phương thành kẻ thù – đó là lúc bạn được trang bị sẵn sàng để đi những bước đầu tiên trên hành trình thay đổi chính mình.

Chuyên gia executive coaching hàng đầu thế giới – TS. Marshall Goldsmith – từng chia sẻ trong tác phẩm ‘What got you here won’t get you there‘ (tựa Việt: Thành công hôm nay chưa chắc thành đạt ngày mai) về việc ông từng trải qua một tuần tại một tu viện nhỏ ở Làng Mai, Pháp. Tại đây, ông đã có cơ hội được tiếp xúc với Thiền sư Thích Nhất Hạnh. Mỗi ngày, Thiền sư Nhất Hạnh khuyến khích nhóm của TS. Goldsmith thực hành thiền về nhiều chủ đề khác nhau.

Một ngày nọ, chủ đề nghiên cứu của buổi thiền là về sự tức giận. Sư yêu cầu mỗi người trong nhóm hồi tưởng về một thời điểm trong cuộc sống – khi họ rơi vào trạng thái tức giận và mất kiểm soát. Sau đó, từng người sẽ phân tích xem ai là người chịu trách nhiệm cho hành vi “thiếu văn hóa” đó.

Về phần mình, TS. Goldsmith nhớ lại con gái Kelly của ông – khi bà còn đang ở tuổi thiếu niên.

Một hôm, khi về nhà, Kelly đeo trên người một cái xỏ khuyên rốn màu sắc sặc sỡ. Ở thời điểm đó, đây là một xu thế phổ biến trong nhóm thanh niên trẻ tuổi. Lẽ dĩ nhiên – chẳng có ích gì khi đeo một chiếc xỏ khuyên rốn, nếu mọi người không thể nhìn thấy nó! Vì thế, Kelly cũng đồng thời mua một bộ trang phục thiếu vải – được thiết kế để làm nổi bật vùng bụng của mình.

Theo chia sẻ của TS. Goldsmith, đó thực sự là một khoảnh khắc thử thách lòng bao dung và tình yêu thương của người cha. Và mọi sự đã không hề diễn ra một cách đơn giản. Tuy không thực sự nhớ rõ điều đã làm, nhưng ông chắc chắn bản thân đã phản ứng một cách vô cùng giận dữ và thiếu thiện chí.

Khi ngồi trong không gian yên tĩnh của tu viện – và suy ngẫm về sự kiện này, TS. Goldsmith đã tự hỏi bản thân:

“Vào thời điểm đó, mình đang nghĩ về điều gì vậy?”

Và ông nhận ra rằng, suy nghĩ đầu tiên của ông, đó là lo lắng về việc ai đó sẽ nhìn thấy con gái của ông:

“Thật là một đứa trẻ hư hỏng! Không biết cha mẹ của nó là ai vậy?”

Ý nghĩ thứ hai thậm chí còn tồi tệ hơn. Điều gì sẽ xảy ra nếu một trong những người bạn của ông nhìn thấy Kelly và thốt lên,

“Tôi không thể tin rằng Marshall lại cho phép con mình diễu hành quanh khu xóm trong bộ trang phục như vậy.”

Như ông chia sẻ về hành trình tự vấn bản thân sau đó:

Tôi đã quan tâm đến ai trong trường hợp này? Kelly hay là tôi? Vấn đề tôi thực sự quan tâm, đó là cái xỏ khuyên rốn của con gái – hay chính là cái tôi vị kỷ của mình?

Theo TS. Goldsmith – nếu được sửa lại sai lầm cũ, ông vẫn sẽ đề nghị con gái từ bỏ bộ trang phục và phụ kiện đó. Tuy nhiên, ông sẽ không phản ứng với sự tức giận – để rồi biến bản thân thành trò cười và làm tổn thương đến quan hệ với con gái nữa.

Lần tới khi bạn bắt đầu phát biểu khi đang tức giận, hãy tự nhìn vào chính mình vào gương. Trong phần lớn trường hợp, bạn sẽ nhận thấy rằng – gốc rễ của tính nóng nảy không phải “ở ngoài kia”. Nó đến từ ngay trong chính bạn.